TİRSHİNOSİS

Tirshinella spiralis : Bütün memelilerde deneysel olarakta kuşlarda da görülebilen olgunlarının ince bağırsakta yaşadığı larvalarınınsa çizgili kaslarda yaşadığı bir parazittir. Kozmopolit bir yayılışa sahip olmakla beraber tropikal bölgelerde daha az görülür.

Çok küçük nematotlar olup erkekleri 1,4-1,6 mm dişileri 3-4 mm uzunluğundadır. Yumurtalar dişinin uterusunda bulunur ve bunların içinde tam gelişmiş embriyolar vardır.

Gelişme : parazitin gelişimi kaslarda list halinde bulunan larvaların etle alınmasıyla başlar. Bu larvalar birkaç saat içinde ve sindiriminde etkisiyle serbest kalır ve 4 gün içinde gelişimini tamamlar. kistin alınmasından yaklaşık 40 saat sonra erkek ve dişi parazitler(nematotlar) çiftleşirler. çiftleşmeden sonra erkekler ölür. dişilerse bağırsak mukozasına yada lenf kanallarına girerler. dişiler buralarda bir çok haftalar boyunca yumurta meydana getirirler. bu yumurtalar dişinin uterusunda açılmaktadır. dişilerin yaşam süresi bilinmemektedir. bununla beraber 5-6 hafta sonra bunlardan sadece bir kaçı bağırsakta canlı kalabilmektedir.0,1 mm uzunluğundaki bu larvalar lenf dolaşımına girerek buradan kan dolaşımına girerler. buradanda bütün vucuda yaılırlar. Bunlar daha sonraki gelişmelerini çoğunlukla istemli(çizgili kaslarda) ve bilhassa diyafram, dil, larenks, göz, çiğneme kasları, ve kostalar arası kaslarda tamamlamaktadır. 30 gün sonra kaslardaki larval formun uvunluğu0,3-1 mm yi bulmaktadır.3 ay sonra kistlerin çeperleri tam olarak şekillenmektedir.(0,4-0,6*0,25 mm) Bu kistlerin bulunduığu kas lifleri dejenere olmaktadır. Kist içinde yaşayan larvalar kıvrılmış halde olurlar ve daha fazla gelişemezler artık onlar kendilerine yeni bir konak bulmak için enfekte kişstlerin birileri tarafından yenmesini beklerler. Bu enfekte etlerin yenmesiyle larvalar kistten kurtulurlar ve ince bağırsakta olgun hale gelmekte ve 6-7 gün içinde larvalar çıkarmaya başlamaktadırlar.

Bu parazitin insanlara bulaşmasında başlıca etken domuz olmasına rağmen parazitin yaşam döngüsünde en önemli etken farelerdir. Farelerin leş yemeleri ve birbirlerini yemeleri nedeniyle bu parazit fare populasyonlarında sonsuz bir döngüyle çoğalmasını sürdürür. Domuzlar daha çok ölü fareleri yemeleri süretiyle enfeksiyona yakalanırlar.

Halen gerek domuz gerekse insan trichinosisisinin en yaygın olduğu ülke polonyadır. son yüzyıl içinde almanyada pekçok tirshin salgını çıkmış ve yüzlerce insan hayatını kaybetmiştir.

Bu hastalık kolay kolay ortadan kaldırılabilecek hastalıklardan değildir. Bunun nedeni hastalığa yakalanarak ölmüş bir hayvan leşinde dahi parazit kistinin 6 ayı aşan bir süre zarfında canlı kalabilmesidir. bu süre içinde bu leşi yiyen başka bir yırtıcı hayvan yada fare hastalık döngüsünün devam etmesine neden olmaktadır. Başka bir bulaşma yoluda leş yiyen kuşlar ve sineklerdir. Bunların sindirim sistemlerinde kilometrelerce uzaga bu kistler taşınabilmektedir.

Larvaların vucutta tercih ettikleri kas gurupları değişik konakçılarda da değişiklik gösterir. mesela insan ve domuzda en çok diyaframa yerleşmekte bunu dil, çiğneme kaslarıı, gögüs ve karın kasları takip etmektedir. kedilerde ise en çok göğüs kaslarına yerleşmektedir.

İnsanlarda başlıca gösterdiği belirtiler : Bağırsak enfeksiyonunda kanamayla seyreden bazan kusma da olabilen bir ishal görülür. Kaslara yerleştiğinde il görülen belirti ödem oluşmasıdır.Bu durum önce göz kapaklarında rastlanır. Ödemlere ilaveten baş ağrısı, işiktan korkma(fotofobi) ve bazanda baş dönmesi görülebilir. Daha sonra kas ağrıları oluşurki enfeksiyonun ilerlemesiyle bu ağrılar diyafram,dil,çiğneme kaslar, göğüs ve karın kaslarında daha belirgin hale gelir. 2 hafta içinde ilk kas enfeksiyonları tamamlanır ki çoğu zaman ölümler bu ilk enfeksiyonun sonunda görülür. çünkü bu dönemin sonunda beyinde hastalık ilerlemekte (ensefalit yada meningo-ensefalit) ve hastalar komaya girerek ölmektedirler.

 Tanimlama : İnsanlarda yukarda bahsedilen belirtilerin görülmesiyle hastalıktan şüphe edilebilir. Kesin teşhis için pek çok yöntem uygulanmaktadır. Olgun parazitler dişkıda bazen görülebilirsede bu tamamen rastlantısal olmaktadır.

Korunma : İnsanlarda hastalığın bulaşması başlıca domuz etinin bilinçsizce tüketimiyle olmaktadır. Son izmir vakasında hastalık çiğköfte yoluyla bulaşmış ve 500 ün üstünde vatandaşımıza korkulu anlar yaşatmıştır.Hastalıktan korunmada en önemli yöntem et içindeki larvaların öldürülmesine dayanır. 60 derecede larvalar ölmektedir ama etin her tarafına bu ısı derecesini uygulamak zordur. yine -15 derecede yirmi gün bekletilen etlerde de larvalar ölmektedir. bu işlemde etin kalitesini ve tadını bozmaktadır. Etin kalitesini bozmadan güvenli bir şekilde eti sterilize eden gama radyasyon yöntemide vardır.

Bu hastalıkla mücadelede galiba en etkin metod yabanil hayvanlara ve domuzlara artık et ürünlerinin yedirilmesi işleminin tam olarak kontrol aşltına alınmasını sağladıktan sonra izin vermektir.

Kaynak Helmintoloji notları(sezayi KAYA)